A`dan Z`ye Alzheimer

Bakım evi seçmek son derece önemli bir karardır ve doğru bakım evini bulmak için üzerinde dikkatlice düşünülmesi gereken çok fazla mesele vardır. Bazı bakım evleri yıkama, giydirme ve yedirme vb. gibi kişisel bakım hizmeti konularında yardım sağlamaktadır. Bazı bakım evlerinde de demans bakımı için özellikle eğitilmiş personeller bulunmaktadır. Bazı bakım evleri ise vasıflı hemşirelere sahiptir ve 24 saat hemşire bakımı sağlamaktadır.

Demansı olan kişilerin durumlarına bağlı olarak, bakım ücretlerini ödemeleri ya da katkıda bulunmaları gerekebilir.

Tüm balık türlerinin sağlıklı ve dengeli beslenme için önerilmesine rağmen, balığın kendisinin demans için ne kadar yararlı olduğunu söylemek güçtür.

Pek çok yetişkin için banyo yapmak kişisel ve özel bir aktivitedir. Demansı olan birine banyo yapmasında yardım ederken, hassas ve nazik olmak ve kişinin haysiyetine saygı duymak çok önemlidir. Birkaç önemli nokta, yıkanma ve banyo yapma esnasında hem siz hem de bakımını yaptığınız kişi için bu durumu eğlenceli hale getirmeye yardımcı olabilir.

Demansı olan bazı kişiler ve yakınları, kişinin vefatından sonra araştırmalar için beyin dokusu bağışı imkânına sıcak bakmaktadır. Demansı olmayan kişilerin yapacakları bağışlar da bir karşılaştırma yapılabilmesi için aynı derecede önem taşımaktadır.

Bilim adamları, özellikle kişinin vefatından kısa bir süre sonra düşünceli ailelerden gelen bu cömertlik karşısında minnettardırlar.

Beyin görüntülemeleri doktorlara demansı teşhis etmelerinde yardımcı olur. Beyin görüntülemelerinin birkaç türü vardır:
• BT (bilgisayarlı tomografi) görüntülemeleri röntgen ve bilgisayar kullanılarak beynin resminin çeker.
• MRG (manyetik rezonans görüntüleme), tarayıcının içinde bulunan son derece güçlü mıknatısın etkisine bedenin verdiği tepki tarafından üretilen radyo sinyallerini kullanarak beynin bir görüntüsünü yaratır.
• SPECT (bilgisayarla işletilen tek foton çıkış tomografi) görüntülemeleri beynin yapısından çok beyinin içinde dolaşan kana bakar.

Alzheimer hastalığı, sinir hücrelerinin veya nöronların yavaş yavaş artan kaybı ile ilişkili dejeneratif bir durumdur. Bu hastalık, beynin pek çok bölümüne kademeli olarak yayılır. Ancak bu hasarın gelişen örüntüsü her bireyde büyük ölçüde farklılık gösterebilir. Sonuç olarak bu hastalığa sahip her kişi, kendisine özgü karmaşık bir grup zorluklar ve deneyimler yaşayabilir.
Bunun yanında, beynin her bölgesi farklı yetenek ve becerilerden sorumludur. Bu farklılığı anlamak davranıştaki, hafızadaki ve hastalığa sahip olan kişilerde ortaya çıkan düşünceleri kabul etmede yardımcı olacaktır.

Bilişsel davranışçı terapi ya da BDT, konuşma terapisinin özgül bir türüdür.

‘Bunama’, hafıza kaybı ve zihin karışıklığının Alzheimer gibi özel bir hastalık nedeniyle olduğundan çok yaşlanmanın normal bir parçası olarak düşünüldüğü zamanlarda kullanılmış güncel olmayan bir terimdir.

Demansı olan bir eşiniz varsa, zaman geçtikçe ilişkinizde çok büyük değişiklikler olacaktır. Bu değişiklikler cinsel hayatınızı etkileyebilir ve bazı olaylar sizin için alt üst edici olabilir.

Prionlar, merkezi sinir sistemine saldırarak ve beyni istila ederek demansa neden olan bulaşıcı maddelerdir. En çok bilinen prion hastalığı, Creutzfeldt-Jakob hastalığıdır.

Eğer demansı olan kişi hala çalışıyor ve işinde bir takım zorluklar yaşıyorsa, en kısa zamanda işverenleriyle konuşmalı ya da bu konuda tavsiye almalıdır.

Size yakın olan bir kişide demans olduğunu öğrenmek ve devam eden bu hastalıkla başa çıkmak herkes için stres vericidir. Ancak bu durum en çok çocuklar ve gençler için zordur.

Danışmanlık ya da ‘konuşma terapisi’ kişiye, eğitimli profesyoneller ile endişelenmelerine yol açan problemler ya da meseleler hakkında güvenle konuşma olanağı sağlar. Danışmanlığın pek çok türü mevcuttur.

Eğer demansı olan bir kişinin bakımı ile ilgileniyorsanız, bu kişilerin davranışlarını bazen kafa karıştırıcı, rahatsız edici veya başa çıkması güç, stres verici ve umutsuz olarak görebilirsiniz. Bu davranışların ardındaki nedenleri anlamayı öğrenerek daha kolay sakin kalabilirsiniz ve ortaya çıkan bu zorluklarla daha etkili bir şekilde başa çıkabilirsiniz.

Demansı olan kişilerin hastalıklarında bir süre sonra depresyon, acelecilik, saldırgan davranış, sanrılar ve halüsinasyonlar gibi bir takım belirtiler görülebilir. Bu problemlerin altında yatan nedenleri bulmaya ve anlamaya çalışmak önemliyken, belirtiler rahatsız edici, devamlı ve ilaç harici tedavilere cevap vermeyen bir hale geldiğinde reçeteli ilaç kullanmak gerekebilir.

Teşhis ve değerlendirme
Eğer kendinizde veya size yakın birinde demans olduğundan endişeleniyorsanız, başvurmanız gereken ilk kişi aile hekimidir. Aile hekimi kişiyi değerlendirir ve daha kapsamlı bir değerlendirme için başka uzman doktorlara yönlendirebilir.Kamusal değerlendirme hizmeti
Demansı olan kişinin yardıma ihtiyacı varsa, yerel sağlık merkezleri kamusal bir değerlendirme hizmeti sunmaktadır. Eğer yapılan değerlendirmede kişinin sağlık hizmetlerinden yararlanması gerekirse, bu yerel merkez bu hizmetlerin sağlanmasından sorumludur.

Alzheimer hastalığı demansın en yaygın nedenlerinden biridir, ancak pek çok nadir hastalık ve demansa yol açabilecek sendromlar vardır.

Demans kelimesi, hafıza kaybı, problem çözme, dil ve düşünmeyle ilgili problemleri içerebilen belirtiler bütününü tanımlamaktadır. Alzheimer hastalığı ya da inme gibi hastalıkların beyne zarar vermesi demansa neden olur.

Pek çok kişi, özellikle demansı olan bir yakına sahipse, demans geliştirme riski taşıdığından endişelenir.

Demans teşhisi sıklıkla beraberinde şoku da getirir. Bu sonucu bekliyor olsanız bile, yine de endişelendirici ve alt üst edici olması mümkündür. Aynı zamanda size yakın olanlar için de zor olacaktır. Çok iyi bir desteğe ihtiyacınız olacaktır.

Bakım sağlayanlar, yetkili kişiler ve muayene eden doktorlar; demans teşhisi konmuş kişinin bakımını üstlenecek bireyin iyi bir demans bakımı için alıştırma, standartlar ve kıyaslamalar hakkında bilgi sahibi olmasını talep etmektedir.

Demansı olan kişilere saygılı davranmak oldukça önemlidir. Bu kişilerin neler yaşadıklarını anlayabilirseniz, davranışlarının belli koşullarda neden farklı olduğunu fark etmeniz sizin için çok daha kolay olur.

Demansı olan pek çok kişi hastalıklarının kalıtsal olduğundan ve çocuklarına da geçeceğinden endişelenir. Aynı şekilde, demansı olan kişinin aile üyeleri de kendilerinin demans geliştirmeye eğilimli olduklarından endişelenir. Genler kişide demansın gelişiminde rol oynuyor olabilir, ancak etkileri karışıktır ve kalıtım oldukça değişir.

Her insan eşsizdir ve demansı kendi yollarıyla deneyimler, ancak hafıza kaybı, duygudurum değişiklikleri ve iletişim problemleri dâhil bir takım yaygın belirtiler mevcuttur. Demans, zaman geçtikçe belirtileri giderek kötüleşen, ilerleyici bir hastalıktır.

65 yaşın altında demans teşhisi konmuş kişiler, sağlık ve sosyal hizmet profesyonelleri tarafından ‘demansı olan genç insanlar’ olarak tanımlanmaktadır. Demansın belirtileri kişinin yaşını gözetmeksizin benzer olabilir, ancak genç insanların daha farklı ihtiyaçları ve destek talepleri olabilir.

Demansı olan kişiler, normal yaşlanma nedeniyle göz hastalıkları, bazen demansa özgü türlerin neden olduğu görsel sisteme ek bir takım hasar, görme ve algı ile ilgili pek çok sayıda zorluk yaşayabilirler. Görsel zorluklar, yanılsama, yanlış algılama ve yanlış tanıma gibi çeşitli ‘görsel hatalar’ ile sonuçlanabilir.

Tıbbi ve sosyal bakımdaki ilerlemeler öğrenme güçlüğü olan kişilerin yaşam beklentilerini önemli ölçüde arttırmaktadır. Öğrenme güçlüğü olan kişilerde yaşlanmanın etkisini anlamak, demans geliştirme riski dâhil, gitgide daha fazla önemli hale gelmektedir.

Demans ve depresyon aynı belirtilerin çoğunu paylaşır. Bu durum, demansı olan biri depresyona girip girmediği fark etmeyi güçleştirir.

Demansı olan kişiler ve onların bakımlarını üstlenenler için kendilerine destek sağlayabilecekleri pek çok kaynak mevcuttur.

Dil öğrenmenin demans geliştirme riskini azalttığı söylenmektedir.

Demans ve din arasındaki ilişki hakkında daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır, ancak – inancına bağlı ya da değil – kişilerin inançlarını yaşamalarını mümkün kılmak hem demansı olan kişi hem de bakımını üstelenen kişi için sağlıklı olabilir.

İyi bir ağız sağlığı genel sağlık, saygınlık, özsaygı, sosyal uyum ve genel beslenme için önemli yararlar sağlamaktadır. Kişinin yaşam kalitesi ve refahı için önemlidir.
Kötü bir ağız sağlığı diş kaybına ve acıya yol açabilir. Özsaygıyı, yemek yeme becerisini, gülmeyi ve gülümsemeyi etkileyecek çok büyük etkileri olabilir.

Sağlıklı ve dengeli beslenmek önemlidir. Fiziksel ve ruhsal refahı sürdürmeye, iltihaplara dirençli hale gelmeye, kas gücünü geliştirmeye ve bitkinliği azaltmaya yardımcı olur. Demans ilerledikçe, kişinin yeme alışkanlıklarının ve yemek yeme becerisinin sağlıklı beslenmesini zorlaştıracak şekilde değişmesi olasıdır.

Doğrudan ödemeler, yetkili sosyal hizmet görevlileri tarafından kamu hizmetine ihtiyaç duyan bireylere yapılan nakit ödemelerdir. Kişinin parayı alabilmesi için yardım ihtiyacı değerlendirilmeli ve ödemeler sadece kişinin ihtiyaç duyduğu şeyler için harcanmalıdır.

Donepezil, asetilkolinesteraz olarak bilinen beyindeki asetilkolin enzimini parçalanmaktan koruyan ve Alzheimer hastalığı için kullanılan bir ilaçtır. Asetilkolin yoğunluğunun artması, sinir hücreleri arasındaki iletişim artırır, bu da Alzheimer hastalığının belirtilerini geçici olarak iyileştirir ya da belirtileri dengeler. Tablet olarak alınır ve birtakım yan etkileri vardır.

Tıbbi ve sosyal bakımdaki ilerlemeler öğrenme güçlüğü olan kişilerin yaşam beklentilerini önemli ölçüde arttırmaktadır. Down sendromu olan kişiler, yaşlandıkça demans geliştirme riskindedirler. Öğrenme güçlüğü olan kişilerde yaşlanmanın etkisini anlamak, demans geliştirme riski dâhil, gitgide daha fazla önemli hale gelmektedir.

Pek çok nedene bağlı olarak, düşmeler yaşlıları etkileyen yaygın problemler arasındadır. Demans hastalığına sahip olmak düşme olasılığını artırabilir.

Bakım ortamını daha ‘demansa uygun’ hale getirmenin pek çok yolu mevcuttur.

E vitamini kullanmanın Alzheimer riskini azaltacağına dair herhangi bir bilgi yoktur.

Demansı olan kişiler için, bağımsızlıklarını uzun süre sağlayacak ya da diğerlerinin destek vermesini kolaylaştıracak pek çok farklı alet mevcuttur. Elbette demansı olan her kişi farklıdır. Bir kişi için kullanışlı olan bir alet, başka bir kişi için kullanışlı olmayabilir.

Erken karar kişiye, gelecekte kendi kendine karar veremeyecek duruma geldiğinde kendisine ne tür tedavilerin uygulanması ya da uygulanmaması gerektiği konusunu belirleme imkânı verir. Bu durumun, erken karar veren kişi tarafından belirlenen belli bir takım tedaviler için geçerli bir reddetme olması amaçlanmıştır.

Demansı olan pek çok kişi bakımını sıklıkla eş ya da akraba yardımıyla kendini evlerinde sürdürmektedir. Demansı olan kişinin bakımı hem duygusal hem de psikolojik olarak çok fazla dikkat isteyen bir iş olabilir ancak bunun için pek çok destek mevcuttur.

Demansı olan pek çok kişi mümkün olduğunca uzun süre kendi evlerinde yaşamayı tercih eder. Ancak günlük alışkanlıklarla başa çıkmakta zorluk yaşamak, kişilerin evde eskiden olduğu gibi güvende olmadıkları anlamına gelmektedir. Kişinin bağımsızlığı ile günlük alışkanlıklar arasında en az risk oluşturacak şekilde dengelemek oldukça önemlidir.

Demansı olan kişilerin evleri için geliştirmeler, onarımlar ya da uyarlamalar gerekebilir. Bunlar kişinin evinde daha uzun süre kalmasını mümkün kılabilir ya da hayatı daha kolay hale getirebilir. Eve yapılacak uyarlamalar, tekerlekli sandalye rampaları için el ve kavrama raylarından özel olarak tasarlanmış duş ve tuvalet tesislerine kadar değişiklik gösterebilir. Para yardımı uygun olabilir. Uzman bir terapist evleri ziyaret ederek duruma yardımcı olmak ve kişinin bireysel ihtiyaçları yardımcı olabilecek gerekli olan ya da olmayan uyarlamalar için rehberlik hizmeti sağlayabilir.

Demansı olan kişiler için fiziksel aktiviteyi sürdürmek önemlidir. Bu kişiler için yapılabilecek aktiviteler dans etmekten, bahçeyle ilgilenmeye ya da bir odadan diğerine yürümeye kadar çeşitlilik gösteren aktiviteleri içerir. Çeşitli egzersiz türleri demansın farklı aşamaları için uygun olacaktır.

Frontotemporal demans, demans türlerinin en az sıklıkta olanlarındandır. Beyindeki frontal ve temporal lobların hasara uğraması bu demans türüne neden olur.

Galantamin Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Solüsyon, tablet ya da yavaş salımlı kapsül olarak alınır ve birtakım yan etkileri vardır. Beyindeki sinir hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurmasını sağlamakla görevli asetilkolin enzimini parçalanmaktan koruyan bir kolinesteraz inhibitörüdür.

Geçici bakım, kişinin olağan bakım ayarlamalarına bir alternatif olan kısa sureli bir bakım şeklidir. Demansı olan kişinin bakımı ile ilgilenenler ne kadar yorgun olduklarının ya da gergin hale geldiklerinin farkında olmadan bakıma devam ederler. Bir mola ya da tatil, bu kişilere ihtiyaç duydukları rahatlamayı ve enerji kazanımını sağlamakta yardımcı olabilir.

Demansı olan pek çok kişi evden çıkmak ve bazen gecenin bir yarısı gezinmek zorunda olduğunu hissedebilir. Kişinin yürümesi sorun değildir. Yürümek, kişiyi sıkıntı ve stresten arındırır ve egzersiz yapmasını sağlar. Ancak bu durum kişinin yakınları için endişe verici olabilir ve çoğu zaman kişiyi tehlikeye sokabilir. Bu gibi durumlarda kişinin saygınlığını ve bağımsızlığını koruyacak çözümler bulmak önemlidir.

Giyinme şeklimiz kim olduğumuz konusunda çok şey söylemektedir. Ancak demans ilerledikçe kişiler giyinme konusunda giderek daha çok yardıma ihtiyaç duymaktadır. Bakımını üstelenen kişi olarak, demansı olan kişinin ne giyeceğini seçmesinde ve kendi stillerini unutmamalarına yardımcı olursanız, kimliklerini korumalarına da yardım etmiş olursunuz.

Eğer size demans teşhisi konmuşsa veya demansı olan birine bakıyorsanız, size gerekli bilgileri, tavsiyeleri ve pratik desteği sağlayabilecek pek çok gönüllü organizasyon bulunmaktadır.

İzleme cihazları, kaybolan bir kişiyi bulmak için uydu teknolojisini kullanır. Daha güvenli yürümek için kullanılan teknoloji, demansı olan kişiler ve bakımını üstlenenler için de özel durumlarda fayda sağlamaktadır. Ancak pratik ve etik konular, demansı olan kişilerin ve bakımını üstlenenlerin endişelerine henüz hitap etmemektedir.

Bir kişi demans geliştirdiğinde, kişinin özgüvenini ve saygınlığını korumak için onlara yardımcı olmak önemlidir. Birkaç basit adımla, bu kişilerin durumları ilerledikçe yeteneklerini ve becerilerini en iyi şekilde kullanarak aktif kalmalarına yardımcı olabilirsiniz.

Demansı olan kişiler, sosyal hizmetler aracılığıyla ayarlanan bir günlük bakım merkezine bir haftalığına ya da daha fazla süre için yerleşebilirler. Bu merkezler demansı olan kişiler için pek çok aktivite ve refakat sağlayabilir. Günlük bakım merkezinde kalan demansı olan bir kişi, bakımını üstlenenlere kendileri için biraz zaman ve dinlenme imkânı sağlar.

Hafıza kaybı, hem demansı olan kişi hem de etrafındakiler için stres verici bir durumdur. Gene de kişilerin özgüvenlerini ve bağımsızlıklarını mümkün olduğunca uzun süre muhafaza edebilmelerini mümkün kılmak için hafıza problemleriyle başa çıkmalarına yardımcı olunabilir.

Hafif bilişsel bozukluk, bilişsel fonksiyonla ilgili (düşünme, bilme ve hatırlama gibi zihinsel yetenekler) problemleri içeren bir durumu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bu kişiler, sıklıkla günü gününe hafıza sorunları yaşar, ancak bu tür problemler demans olarak tanımlanmaktan kötü değildir.

Demansı olan bazı kişiler halüsinasyon görebilir. Demansı olan herkes bu şekilde etkilenmez ve bu problemleri yaşamazlar. Demansı olan kişiler aynı zamanda, yanılsama, yanlış algılama ve yanlış tanıma gibi ‘görsel hatalar’ deneyimler. Bu görsel hatalar, bazen halüsinasyonlar ile karıştırılsa da farklıdır.

Demansı olan kişiler, düşme gibi kaza kaynaklı bir olaya ya da katarakt ameliyatı gibi bir işleme bağlı olarak devlet hastanelerinin odalarında kalabilirler. Bakımla ilgilenen kişiler ve hastane çalışanları, demansı olan kişinin bu yabancı ortama uyum sağlamasında yardımcı olabilirler.

Taburcu olma, kişinin yeterince iyileştikten sonra hastaneden ayrılması demektir. Demansı olan kişiler genellikle hastaneden taburcu olduktan sonra uzun süreli bakıma ihtiyaç duyarlar. Demansı olan bazı kişiler bakım evlerine yerleşirler ya da kendi evlerinde bakım görürler.

Demansı olan bir kişiyle ilgilenirken, kendinizin de önemli olduğunuzu unutmamanız ve ihtiyaçlarınızı görmezden gelmemeniz bakım sürecini kolaylaştırabilir. Kendi sağlığınızı ve keyfinizi önemserseniz, bakım süreci sizin için çok daha kolay geçecektir ve bu tür durumlar için pek çok destek de mevcuttur.

Hatıra, geçmişte olan olayların ve anıların hatırlanmasıdır. Hatıra etkinlikleri, demansı olan kişilerin refahlarını geliştirmek için yapılan kişi merkezli yaklaşımın bir parçası olabilir.

Demansı olan kişiler zaman zaman oldukça telaşlı görünebilirler. Huzursuz veya ısrarcı olabilirler ya da saldırgan davranışlar sergileyebilirler.

İnsan bağışıklık yetmezlik virüsü (HIV) vücudun bağışıklık sistemine saldırır ve kişiyi bakterilere karşı daha hassas hale getirir. HIV hastalığı olan insanlar bazen hastalıklarının özellikle ilerleyen aşamalarında bilişsel bozukluk geliştirebilir.

Demansı olan kişinin kişisel hijyenini sürdürmesi önemlidir. Bu kişiler yıkanma, giyinme, tuvalete gitme gibi aktivitelerin hatırlatılmasına ve hastalık ilerledikçe bu aktiviteleri yerine getirmek için yardıma ihtiyaç duyarlar.

Bazı insanlar hindistancevizi yağının demansın belirtilerini engellediğini düşünmektedir.Ancak bu konuda net bir bilgi yoktur.

Hepimiz bizi meşgul edecek ve harekete geçirecek şeyler yapmaya ihtiyaç duyarız. Bakımını üstlendiğiniz kişiye fotoğraflara bakmaktan yürüyüş yapmaya kadar zevk alabileceği aktiviteler bulabilirseniz, kişinin yaşam kalitesini arttırmış olacaksınız. Bu aynı zamanda size de iyi hissettirecektir.

Huntington hastalığı, kalıtımsal ilerleyeci bir hastalıktır. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişir ve hastalığın herhangi bir aşamasında demans ortaya çıkabilir. Demansın belirtileri, kısa sureli hafıza kaybını ve planlama ve organizasyon yeteneğinin bozulmasını içeren Huntington hastalığı ile bağlantılıdır.

Huzurevleri, hemşire gözetiminde bakım ya da yatılı bakım sağlamaktadır. Demansın derecesine ve diğer hastalık ve sakatlıklara bağlı olarak, demansı olan kişi yatılı bakıma ya da hemşire gözetiminde bakıma ihtiyaç duymaktadır.

İdrar yolu enfeksiyonu, yaşlı insanlar arasında yaygın olan bir iltihap türüdür. Bu enfeksiyon demansı olan kişilerde ciddi zihin karışıklıklarına neden olabilir. Eğer kişide bu enfeksiyon tespit edildiyse, tedavi yolları bulmak çok önemlidir.

Demansı olan kişi tuvalet kullanımında zorluklar, kazalar ve idrar kaçırma yaşayabilir. Bu sorunlar kişi ve yakınlarını altüst edebilir. Ancak idrar kaçırma demansın kaçınılmaz bir sonucu değildir ve bu sorun için yardım mevcuttur.

Demansın ilerleyen aşamalarında pek çok kişi hastalığın ilerlemesine bağlı olarak gittikçe daha zayıflayacaktır. Aynı zamanda bakımları konusunda gitgide başkalarına daha bağımlı hale geleceklerdir. Neyi beklemeniz gerektiğini bilmeniz, herkes için yararlı olacaktır. Her insan demansı kendine özgü yollarla deneyimler.

Her insanın demansı kendine özgü yollarla yaşamasına rağmen, demansın ilerlemesini aşamalı biçimde düşünmek size yardımcı olabilir.

İhtiyaçlarımızı, isteklerimizi ve duygularımızı anlatmak, sadece hayatımızın kalitesini artırmak için değil aynı zamanda kimliğimizi korumak için de hayati önem taşımaktadır. Bakımla ilgilenen kişi olarak, demansı olan kişinin kendisi için en iyi yol hangisiyse o yolla iletişim kurmasını cesaretlendirmek çok önemlidir.

Zaman geçtikçe demans kişinin hayatında pek çok değişikliğe neden olabilir. Genellikle değişen tek bir taraf vardır, ancak nadiren tartışılsa da bu değişiklik mahrem ilişkileri kapsamaktadır.

Kendinizde ya da size yakın bir kişide zihin karışıklığı, unutkanlık ya da huzursuzluk gözlemlediyseniz, en kısa zamanda aile hekiminizi ziyaret etmelisiniz.

Son olayları hatırlamakta zorlanma, zihin karışıklığı ve duygudurum değişiklikleri gibi yaygın erken belirtiler dışında her insan demansı farklı şekilde yaşar. Eğer kendinizde ya da size yakın bir kişide unutkanlık ve zihin karışıklığı gözlemlediyseniz, aile hekiminizi ziyaret etmeniz sizin için iyi olabilir.

İnme, beynin belirli bölgelerindeki kan akışında bir aksaklık sonucu meydana gelen kalıcı bir beyin hasarı olarak tanımlanan bir terimdir. Eğer hasar beyindeki belirli bölgelerde meydana gelirse demans belirtilerine neden olabilir.

Kabızlık, yaşlı insanlar ve fiziksel olarak daha az aktif olan insanlar arasında yaygın görülen bir sorundur. Acıya ve huzursuzluğa neden olabilir ve kişinin zihin karışıklığını arttırabilir.

Bakımını üstlendiğiniz kişi vefat ettikten ya da uzun süreli bakıma gittiğinde güçlü bir kayıp hissi yaşamanız olasıdır, ancak hayatınızı yeniden kurmanız ve devam etmeniz için hazır olacağınız zaman elbet gelecektir. Unutmayın, uyum sağlamak zaman alacaktır ve bu sürenin uzunluğu kişiden kişiye değişiklik göstermektedir.

Demans ile yaşamak ve bu durumda biriyle ilgilenmek, etik ve pratik pek çok meseleyi ortaya çıkarabilir. Bu meseleler genellikle verilmesi gereken kararlar çevresinde merkezlenir. Demansı olan kişinin durumu ilerledikçe, bazı kararların verilmesi bakımını üstlenen kişiye kalacaktır.

Kaygı herkesin hissettiği normal bir duygudur. Ancak bazı insanlarda bu duygu çok güçlü ve dirençli olabilir ve günlük yaşamı etkileyebilir. Demansı olan insanlarda kaygı, demansı olmayan insanlara oranla daha fazla görülür.

İyi bir bakım evi kişi merkezli bakım ilkelerinin yolundan gidecektir. Bu yaklaşım, demansı olan kişiyi kaybettiği yeteneklere ya da hastalığına odaklanmaktan çok bir birey olarak görmeyi amaçlamaktadır. Kişiyi kontrol edilmesi gereken belirtiler ve davranışlar derlemesi olarak ele almak yerine, kişi merkezli bakım insanın eşsiz özelliklerini, yeteneklerini, ilgilerini, tercihlerini ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak düşünmektedir. Kişi merkezli bakım aynı zamanda demansı olan kişilere saygılı ve değerli davranmak anlamına gelmektedir.

Konuşma terapileri kişilere, eğitimli profesyoneller ile endişelenmelerine yol açan problemler ya da meseleler hakkında güvenle konuşma olanağı sağlar. Bu terapiler danışmanlığı ve psikoterapiyi içermektedir.

Korsakoff sendromu, genellikle uzun süre alkol kullanımına veya besin eksikliğine bağlı bir beyin hastalığıdır. Demansla kesin olarak bir bağı olmamasına rağmen, bu sendromdan muzdarip kişiler kısa süreli hafıza kaybı yaşar.

Demansı olan insanlar pek çok nedene bağlı olan hırpalanma ve kötü muameleye karşı kısmen hassas olabilirler. Aynı zamanda demans kötü muamele durumunu fark etmeyi güç duruma getirebilir. Alzheimer Derneği, bakım yapan kişilerin, kötü muameleyi tanımaları ve harekete geçmek ve destek bulmak için gereken rehberlik hakkında bilgi vermektedir.

Lewy Cisimcikli Demans, hem Alzheimer hem de Parkinson hastalığı ile aynı belirtileri paylaşan bir demans türüdür. Tüm demans vakalarının yaklaşık %10’luk kısmına sebep olarak gösterilebilir.

Bazen bakımla ilgilenen kişi ya akraba, demansı olan kişiyle ilgili endişeleri için aile hekimi ile iletişime geçtiğinde, aile hekimi hastanın mahremiyetini korumak için kendisiyle iletişime geçenlerle konuşmayı reddeder. Ancak demansı olan kişi akli kapasiteden yoksunsa, aile hekimi bazı durumlarda kişiyle ilgili bilgileri paylaşmayı kabul edebilir.

Memantin, Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Tablet olarak ya da oral damla şeklinde alınır ve birtakım küçük yan etkileri vardır. Memantin, Alzheimer hastalığı olan insanlarda aşırı miktarda salgılanan ve beyin hücrelerinin hasara uğramasına neden olan glutamat adlı kimyasal taşıyıcıyı engelleyen bir NMDA reseptör antagonisttir.

Demansı olan kişiler mülk ve meseleler için sağlam vekâletname ayarlamayı düşünmelidir. Bu vekâletname, kendi kendinize karar veremeyecek duruma geldiğiniz zaman, sizin yerinize meseleleriniz ve mülkünüzle ilgili karar verecek güvenilir kişiler (bir avukat) atamanızı sağlar.

Bir müzik aleti çalmayı öğrenmenin demans geliştirme riskini azalttığı söylenmektedir.

YAŞLI, ENGELLİ ve YAKINLARINA YÖNELİK EKONOMİK YARDIMLAR
YAŞLI AYLIĞI
Kimlere Verilir?
65 yaş ve üstü yaşlılara verilir.
Şartları Nelerdir?
1- 65 yaşını doldurmuş olan,
2-SGK geliri olmayan ve aylık almayan,
3-Aynı hanede ikamet edip etmediklerine bakılmaksızın kendisi ve eşi dikkate alınarak hanede kişi başına düşen ortalama aylık geliri, asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden (2020 yılı için 774,9 TL) az olan Türk vatandaşlarına bağlanır.
Ne Kadar Verilir?
Yaşlı aylığı miktar: 671 TL
Nereye Başvurulur?
İkametgâhın bulunduğu ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (SYDV) başvuruları kabul eder.EVDE BAKIM MAAŞI
Kimlere Verilir?
Engelli bireylerin bakımını üstlenen yakınlarına verilir.
Çocuklar
18 yaş altında olan çocuklar için ÇÖZGER (Çocuk İçin Özel Gereksinim Raporu) düzenlenir. Bu raporda engel oranı ve bağımlılık değerlendirme ibaresi bulunmaz. Hakkında rapor düzenlenen çocuğun özel gereksinim düzeyi yazılı olarak ifade edilir. ÖGV (Özel Gereksinimi Vardır) şartları üzerinden “Çok İleri Düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel Koşul Gereksinimi Vardır” ibareleri yer alıyorsa çocuğun bakımını üstlenen kişi evde bakım maaşına başvurabilir.
Erişkinler ve Yaşlılar
“Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporu”nda engellilik oranı en az %50 olan ve bağımlılık değerlendirmesi tam bağımlı olan engellilerin bakımını üstlenen yakınlarına verilir.Şartları Nelerdir?
Ekonomik yönden yapılan araştırmada engelli ile aynı hanede ikamet etmekte olan tüm bireylerin geliri hesaplanır. Gidere bakılmaz. Var olan gelir hanede yaşayan kişi sayısına bölünür ve bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3’ünden (2020 yılı için 1549,8 TL) daha az olması gerekmektedir.
Bakım veren kişi, bakım esaslarına uygun şekilde engelliye hizmet veriyorsa ve sosyal inceleme sonrasında yapılan değerlendirme olumlu ise bakım veren kişiye maaş bağlanır.
Ne Kadar Verilir?
1.457 TL
Nereye Başvurulur?
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürlükleri
İlçelerde bulunan Sosyal Hizmet MerkezleriENGELLİ AYLIĞI
Kimlere Verilir?
18-65 yaş arası kişilere verilir. Kişi 65 yaşından büyük olması halinde en az %70 ve üstü engel oranının bulunması gerekir.
1-18-65 yaş arası engel oranı %40 ile %69 arasında olan kişilere verilir.
2- Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli yani engel oranı %70 ve üzeri olan kişilere verilir
3- 18 yaş altı engelli yakını olanlara verilir.
Şartları nelerdir?
İhtiyacı olan kişilere yani hane içi gelirinin hane içindeki kişi sayısına bölünmesi sonucu kişi başına düşen geliri asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden (2020 yılı için 774,9 TL) az olan kişilere verilir.
Ne Kadar Verilir?
1- Engel Oranı %70 ve Üzeri Olanlar: 804 TL
2- Engel Oranı %40-%69 Arası Olanlar ve 18 yaş altı Engelli Yakını Olanlar: 536 TL
Nereye Başvurulur?
İkametgâhın bulunduğu ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları başvuruları kabul eder.
AYNİ YARDIMLAR
Ekonomik desteğe ihtiyacı olan ve herhangi bir sosyal güvencesi olmayan kişiler; il veya ilçedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına veya belediyelere başvuru yaparak ihtiyaçlarına göre eşya, giyim, gıda vb. yardımlardan yararlanabilirler.BAŞVURU İÇİN GEREKEN EVRAKLAR NELERDİR?
Engel oranını gösteren Sağlık Kurulu Raporu ve kimlik belgesiile birlikte ilgili birime giderek başvuru yapmak yeterlidir. Yapılacak olan sosyal inceleme ve tespit sonrası olumlu veya olumsuz olma durumu karara bağlanır. İlgili birimler tarafından ilave evrak istenebilir.

Demansı olan kişinin yaşam süresi tahmin edilemez ve bu hastalık yaklaşık 10 yıl kadar ilerleyebilir. Demansın yaşam süresini kısaltan bir hastalık olmasına rağmen, diğer durumlar ya da hastalıklar ölümü tetikleyebilir ve ölüm belgesinde başka bir ölüm sebebi olarak verilebilir.

Demansın orta aşamasındaki bir kişi, günlük yaşamanı yönetmede desteğe ihtiyaç duymaktadır. Sık sık hatırlatmalara ya da yemek, yıkanmak, giyinmek ve tuvaleti kullanmak gibi konularda yardıma ihtiyaç duyabilirler. Giderek daha unutkan hale gelmekte ve aynı zamanda etrafındaki kişileri tanımakta başarısız olmaktadırlar.

Demansı olan kişilerin ve bakımını üstlenenlerin düşünmesi gereken pek çok finansal ve yasal sorunlar vardır. Demansı olan bir kişi için hala yapabiliyorken finansal ve yasal işlerini düzenlemeleri önemlidir. Demansı olan kişi kendisine yardım etmesi için bir arkadaş ya da aile üyesine ihtiyaç duyabilir.

Parkinson hastalığı olan kişiler, çoğunluğun etkilenmemesine rağmen diğer insanlara oranla daha fazla demans geliştirme riskine sahiptir. Demansın belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösteren Parkinson hastalığı ile bağlantılıdır. En yaygın olanları hafıza ile günlük alışkanlıkları sürdürme ve muhakeme yeteneklerinin kaybıdır.

Pick hastalığı, demansın daha az yaygın türlerinden biri olan frontotemporal demansın bir alt tipidir. Beyindeki frontal ve temporal loblarının hasara uğramasıyla meydana gelir.

Posterior kortikal atrofi, özellikle beynin arka kısmında bulunan beyin hücrelerinin işlev bozukluğunu ve kaybını içeren ilerleyici dejeneratif bir hastalıktır. Vakaların büyük çoğunluğunda, bu beyin hücrelerinin kaybı Alzheimer hastalığında görülen patolojik beyin değişiklikleri ile bağlantılıdır, bu nedenle posterior kortikal atrofi genellikle Alzheimer hastalığının atipik bir formu olarak düşünülmektedir.

Eğer demansı olan bir kişinin bakımı üstlenmişseniz, bu kişilerin mümkün olduğunca hem fiziksel hem de psikolojik olarak sağlıklı ve formunda kalmalarını sağlamak son derece önemlidir. Kendilerini ne kadar iyi hissederlerse, yaşamaktan o kadar zevk alırlar ve hem kendileri hem de sizin için hayatı zevkli hale getirirler.

Demansı olan kişiler bazen fiziksel ya da sözel bir takım saldırgan davranışlar sergileyebilirler. Bu durum kişi ile kişinin ailesi ve arkadaşları için sıkıntı verici olabilir. Saldırgan davranış demansın doğrudan bir belirtisi olmaktan çok, sıklıkla karşılanmayan bir ihtiyacı anlatma girişimi olabilir.

Demansı olan kişilere saygılı davranılması ve itibarlarının sürdürülmesi önemlidir. Aynı zamanda demansı olan kişiye, hastalığına rağmen hala eşsiz ve değerli bir insan olduğu hatırlatılması da oldukça önemlidir.

Birlikte tatile gitmek hem demansı olan kişi hem de bakımını üstlenen kişi için eğlenceli olabilir. Bu birliktelik kişilere yaşadıkları yeni deneyimleri paylaşma ve hastalığın yarattığı günlük rutinlerinden bir süreliğine uzaklaşma olanağı tanır. Ancak demansı olan kişilerin ortam değişikliğinden kötü yönde etkilenebileceği unutulmamalıdır.

Demansı olan kişi eskiden ilgisini çeken şeyleri artık yapabilecek durumda olmadığında sıkılabilir. Ancak, bu kişi için hala yapmaktan zevk alacağı ve kendisini meşgul edecek bir sürü aktivite bulunmaktadır.

Demansı olan kişiler, sıvı maddeleri tüketme konusunda sıklıkla çeşitli problemler yaşarlar. Eğer kişi yeteri miktarda sıvı tüketmezse, bu durumun kişinin sağlığında ve demansının bazı belirtilerinde bir takım etkileri olabilir.

Hafıza kaybı olan birinin sigara kullanması sadece bu kişilerin sağlığı için değil aynı zamanda yangın riski için de tehlikelidir. Demansı olan bazı insanlar sigara kullanmayı unutabilirler ancak sigara kullanmaya devam ediyorlarsa etrafındaki kişilerin bu durumu mümkün olduğunca güvenli hale getirmeleri gerekmektedir.

Sağlık ve sosyal hizmet alanındaki uzmanlar, demansı olan kişiler ve bakımını üstlenenler için hizmet ve kılavuzluk sunmaktadır. Demans hala başlangıç aşamasındayken ne tür yardımların mevcut olduğunu öğrenmek oldukça önemlidir, bu nedenle ihtiyaç duyulduğunda kimlere danışmanız gerektiğini bilmelisiniz.

Demansı olan bir kişinin ilgili ve aktif kalmasında sosyalleşme büyük önem taşır. Aynı zamanda aktif bir sosyal hayatın demans geliştirme riskini azalttığı öne sürülmektedir.

Demansı olan bir kişinin bakımını üstlendiyseniz, etrafınızdaki herkes elinizden gelenin en iyisini yaptığınızı söylese bile kendinizi bazen suçlu hissedebilirsiniz.

Tamamlayıcı terapilere karşı olan kamusal ilgi, bu terapilerin güvenliği ve etkililiği üzerine yapılan araştırmalara üstün gelerek önemli ölçüde artmaktadır. İnsanlar genellikle bu terapilerin, özellikle daha az etkili olan geleneksel tedavi yöntemlerle iyileştirilmeye çalışılan kronik tıbbi durumları tedavi edici ‘doğal’ ve güvenli görüntülerinden etkilenirler.

Demans ilerledikçe kişi, yakınındaki bazı insanları tanımakta zorluk yaşamaya ya da başka insanlarla karıştırmaya başlayabilir. Demansın ilerleyen aşamalarında bilindik nesneleri ve kendisine yakın olan kişileri tanımakta sorun yaşayabilir.

Dini ve ulusal bayramlar ve düğün gibi kutlamalar önemli sosyal durumlardır, ancak bu tür sosyal durumlar demansı olan kişi ve onun bakımını üstlenenler için son derece stresli olabilir.

Demansı olan kişiler sıklıkla aynı etkinliği sürdürebilir, aynı hareketleri yapabilir ya da aynı soruları tekrar tekrar sorabilir. Bu tekrarlama kişi yaptığını hatırlamadığı için olabilir, ancak sıkkınlık gibi başka nedenlere de bağlı olabilir.

Demans teşhisi konulduktan sonra, atılacak adımları düşünmek çok önemlidir.

Tatile çıkmak, yeni deneyimler kazandırdığı ve günlük rutinden bir süreliğine ulaştırdığından demansı olan kişi ve sevdikleri için eğlenceli olabilir. Havayolları şirketine ne tür şeylere ihtiyacınız olabileceğini ve uçuşunuzu erkene almanız gerekebileceğini söylemeniz önemlidir. Havayolları şirketleri genellikle pek çok kişinin ‘kalıcı ya da değişmez duruma’ sahip kişilerin yolculuk ederken tıbbi muayene belgesine ihtiyaç duymadığını söyleyecektir, fakat bilet alırken eğer varsa ne tür tıbbi bilgilere ihtiyaç duyulduğundan emin olmanız ve kontrol etmeniz iyi olur.

Demansı olan kişiler geceleri uyanabilir ya da uyumakta zorluk çekebilirler. Yaşlı insanların genç insanlara göre genellikle daha az uykuya ihtiyacı vardır, ancak demans insanın biyolojik saatini de etkileyebilir bu nedenle demansı olan kişiler yanlış zamanlarda uyanabilirler.

Uzman terapistler, demansı olan kişiye yardımcı olabilecek aletler, uyarlamalar ve bağımsızlıklarını mümkün olduğunca sürdürme konusunda tavsiye verebilir. Eğer bir uzman terapistin yardımcı olabileceğini düşünüyorsanız, aile hekiminize, danışmanınıza ya da sosyal hizmetlere sorabilirsiniz.

Vasiyet, kişi vefat ettiğinde parasının ve mülklerinin seçtiği kişilere gitmesini sağlama alır. Demans teşhisi alan kişi vasiyet yazma ya da var olan vasiyeti değiştirmek isteyebilir. Kişi bunun için bir hukuk danışmanı ya da avukattan en kısa zamanda yasal bir tavsiye almalıdır.

Vasküler demans, Alzheimer hastalığından sonra en yaygın ikinci demans türüdür.

Eğer demans yüzünden akli kapasitenizi kaybederseniz, yasal, finansal ve sağlıkla ilgili meselelerinizi yönetecek birine ihtiyaç duyacaksınız.

Eğer demansı olan kişi yalnız yaşıyorsa, özellikle demans ilerledikçe başa çıkma yetenekleriyle ilgili bir takım endişelerinin olması mümkündür. Uygun olduğu hallerde demansı olan kişi, aile üyeleri, arkadaşları ve deneyimli uzmanlar bu endişeleri birlikte tartışmalıdır. Kişinin demansı epey ilerlemiş olsa bile, bu kişinin kendi evinde kalmasını sağlamak için yapılabilecek pek çok şey vardır.

Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılan ilaçların genellikle sıkıntı yaratmaz, fakat bazı kişiler için yan etkileri olabilir.

Demansı olan kişiler ve onların bakımıyla ilgilenenler bazı avantajlardan yararlanmaya hak kazanabilirler. Bir avantajdan yararlanmaya hak kazanmak için, kişilerin avantajın türüne göre çeşitlilik gösteren belli bazı koşulları karşılamaları gerekecektir. Bu avantajlar, belli bir süre boyunca ulusal sigorta primi ödenmiş kişiler, aylık gelirleri ile tasarruflarının miktarı ve engelliliğinin elverişli etkileri olmak üzere pek çok konuda değişiklik göstermektedir.

Eğer Alzheimer hastalığı ya da diğer demans türleri ile ilgili endişeleriniz varsa, Alzheimer Derneği Derneği size gereken desteği, bilgiyi, rehberliği ve diğer organizasyonların iletişim bilgilerini sağlayabilir.

Alzheimer Derneği, demansı olan kişilerin pratik bir araç olarak yanında taşıyabilecekleri yardımcı broşürler üretmektedir. Bu broşürler, kişinin durumunu açıklamaktadır ve kişisel bilgi ve önemli telefon numaralarını içinde barındırmaktadır. Bu da, eğer kişi birtakım zorluklar yaşıyorsa, etrafındaki kişilerin ona en kısa sürede yardım sağlayabileceği anlamına gelmektedir.

Yardımcı teknoloji terimi, yaşlı ve engelli insanların bağımsız yaşayabilmesi için tasarlanmış herhangi bir ürün veya hizmeti kapsamaktadır. Bu teknoloji konuşma, işitme, görme, hareket etme, hafıza ve idrak sorunları yaşayan kişiler için alet ve makineleri içermektedir.

Yardımcı teknoloji bastonlar gibi basit aletlerden, kaybolan kişiyi bulmaya yardımcı olan uydu bağlantılı navigasyon sistemi gibi yüksek teknolojili aletlere kadar çeşitlilik göstermektedir.

Eğer size yakın birinde demans meydana geldiyse, sadece kişinin vefatından sonra değil aynı zamanda hastalığın ilerledikçe de üzüntü ve yas hissetmeniz son derece doğaldır. Bu tür duyguların normal olduğunu ve aynı durumdaki insanların da bu duyguları hissettiklerini bilmek size yardımcı olabilir.

Demansı olan kişiler, yatak yaraları oluşma riskine sahiptir. Bu yaraların erkenden fark edilmesi önlemeye yardımcı olur ancak erkenden fark edilemezse, bu yaralar daha kötü bir hal alır ve son derece acı verici olabilir veya iltihap kapabilir.

Demans ilerledikçe demansı olan kişiler sıklıkla çeşitli yeme ve içme problemleri yaşarlar. Demansı olan kişinin yemekten ve içmekten zevk alabilmesi için sağlıklı ve dengeli bir diyet yapması gibi değişiklikler yapılabilir.

Bazı insanların demans gelişimi riskini azalttığını düşündüğü çeşitli zihin alıştırması uygulamaları mevcuttur.

Zihin durum incelemesi, kişinin hafıza problemleri ya da demans şüphesi olduğunda kullanılan testlerdir.

Zihin karışıklığı demansın sık görülen bir belirtisidir. Eğer kendinizin ya da size yakın bir kişinin unutkan ya da şaşkın olduğunu düşünüyorsanız, yapmanız gereken ilk şey aile hekiminizi ziyaret etmek olmalıdır.